Κώστας Παπαζάχος
Καθηγητής Φυσικής Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας
& Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής ΑΠΘ
Email: kpapaza@geo.auth.gr
Τηλ: +30-2310998510
H-Google: 44, Citations-Google: 6637
H-Scopus: 35, Citations-Google: 3676
H-Scopus*: 29, Citations-Scopus*: 2727
*(no self-citations)
- Ηφαίστειο Κολούμπου και πρόσφατες δημοσιεύσεις για επικείμενη έκρηξη: Τρία λάθη και μία αλήθεια
- Τρεις συχνές παρανοήσεις για τα θέματα των σεισμών
- Το παράδειγμα της σεισμικής ακολουθία μεταξύ Σαντορίνης και Ανάφης (23-26/4/2020) – Τι ξέρουμε και τι δεν ξέρουμε
- Πώς μία φυσιολογική σεισμική δράση αντιμετωπίζεται ως αφύσικη
- Ο περίεργος μετασεισμός της Αμοργού της 9ης Ιουλίου 1956: Πώς το ηφαίστειο “προστάτευσε” τη Σαντορίνη από το δεύτερο χτύπημα του Εγκέλαδου
- Ο καταστρεπτικός σεισμός της Αμοργού της 9ης Ιουλίου 1956: Αναδρομή στο παρελθόν και διδάγματα για το μέλλον
- Ο Σεισμός του Νεπάλ: Όταν η επιστημονική γνώση και τεχνολογία ζούνε σε διαφορετικό, παράλληλο σύμπαν από την κοινωνική πραγματικότητα
- Η Επιστήμη στο εδώλιο: Συνέπειες και μαθήματα από την καταδικαστική απόφαση για το σεισμό της L’ Aquila
Σταδιοδρομία
- Senior Visiting Research Fellow, Τμήμα Γεωλογικών & Γεωφυσικών Επιστημών, Παν/μιο Princeton, ΗΠΑ (1994-1995)
- Ερευνητής Δ ’ (1995-1998) και Γ’ (1998-1999), Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας & Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), Ελλάδα
- Επίκουρος Καθηγητής (1999-2005), Αν.Καθηγητής (2005-2010) και Καθηγητής (2010-σήμερα), Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα
- Meierjurgen Fellow στο Τμήμα Επιστημών της Γης, Παν/μιο Όρεγκον ΗΠΑ (Φεβρουάριος-Ιούνιος 2017)
Θέσεις Ευθύνης
- Πρόεδρος Τμ.Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2019-2022)
- Διευθυντής Εργαστηρίου Γεωφυσικής, ΑΠΘ (2017-2023)
- Πρόεδρος (2018-2019), Αντιπρόεδρος (2017-2018) και μέλος της Επιτροπής Ψηφιακής Διακυβέρνησης (ΕΨΔ) ΑΠΘ (2012-2017, 2019-σήμερα).
- Μέλος της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας – ΜΟΔΙΠ ΑΠΘ (2023-)
- Πρώην μέλος του Επιστημονικού συμβουλίου της υποεπιτροπής WEGENER της IUGG
- Πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας & Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ)
- Πρώην μέλος και αναπλ. μέλος του συμβουλίου του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ)
- Γενικός Γραμματέας του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης (ISMOSAV) και της επιστημονικής του επιτροπής.
- Μέλος του συντονιστικού συμβουλίου του Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων (ΕΕΔΣ).
- Πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΙΓΜΕ.
Ερευνητικά ενδιαφέροντα
- Μελέτες δομής (κυρίως τομογραφικές) φλοιού και άνω μανδύα
- Διάδοση σεισμικών κυμάτων και προσομοίωση ισχυρής κίνησης με χρήση ενόργανων και μακροσεισμικών δεδομένων.
- Μελέτες επίδρασης τοπικών εδαφικών συνθηκών με δεδομένα σεισμικών καταγραφών και περιβαλλοντικού θορύβου, συμπεριλαμβανομένης της προσομοίωσης της γεωφυσικής δομής με τη χρήση δεδομένων περιβαλλοντικού θορύβου
- Ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνικών Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής (σεισμικές, ηλεκτρομαγνητικές, βαρυτικές, κλπ.) για τη μελέτη των κοντινών επιφανειακών σχηματισμών.
- Μελέτες ενεργού παραμόρφωσης του φλοιού
- Σεισμοτεκτονικό καθεστώς και σεισμική επικινδυνότητα του ευρύτερου χώρου του Αιγαίου και μελέτες σεισμικών ακολουθιών.
- Χρονικά μεταβαλλόμενη σεισμικότητα και σεισμική επικινδυνότητα χρησιμοποιώντας μοντέλα σεισμικότητας και πιθανολογικά μοντέλα.
- Μελέτη χαρακτηριστικών σεισμικής κυματομορφής και αυτόματη επεξεργασία τους
- Μελέτη ηφαιστειακών σεισμοτεκτονικών και συναφών ηφαιστειακών φαινομένων
Διδασκαλία & επίβλεψη νέων επιστημόνων
- Διδασκαλία Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, Προγραμματισμός, Γεωστατιστική, Γενική Φυσική, Σεισμολογία, Εφαρμοσμένη Γεωφυσική και Φυσική του Εσωτερικού της Γης σε μεταπτυχιακούς (από το 2005) και προπτυχιακούς (από το 1991) φοιτητές. Eπισκέπτης καθηγητής στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών μαθημάτων του Παν/μίου Potsdam και διδάσκων στο Παν/μιο του Oregon (2017).
- Μέλος συμβουλευτικής επιτροπής διδακτορικών για ~30 γεωλόγους και μηχανικούς στα Τμήματα Γεωλογίας στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα, καθώς και το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών Θεσσαλονίκης, επιβλέποντας σε 12 διδακτορικές διατριβές (9 ολοκληρώμένες), μέλος αρκετών διδακτορικών εξεταστικών επιτροπών.
- Μέλος σε συμβουλευτικές και εξεταστικές επιτροπές Διατριβών Ειδίκευσης (M.Sc.) για ~30 γεωλόγους στο Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ, επιβλέποντας καθηγητής σε 11 διατριβές ειδίκευσης-M.Sc. (10 ολοκληρωμένες)
Εμπειρία πεδίου
Όργάνωση και συμμετοχή σε πολλά πειράματα πεδίου σχετικά με σεισμοτεκτονικές μελέτες, γεωφυσικές διασκοπήσεις (σεισμικές, βαρυτικές, μαγνητικές, ηλεκτρικές), πειράματα πεδίου για γεωλογική, γεωτεχνική και αρχαιολογική έρευνα.
Τα πιο σημαντικά πειράματα πεδίου αφορούν τη συμμετοχή στα δίκτυα μεγάλης κλίμακας SIMBAAD και EGELADOS (2006-2008), το μεγαλύτερο δίκτυο σταθμών ξηράς και βυθού που έχουν εγκατασταθεί ποτέ στο Αιγαίο, ως μέλος της συντονιστικής επιτροπής και υπεύθυνος για τη λειτουργία και τη συντήρηση ενός μεγάλου μέρους του δικτύου.
Μέλος του πειράματος PROTEUS, που πραγματοποιήθηκε to 2016 στην ευρύτερη περιοχή του ηφαιστειακού συγκροτήματος της Σαντορίνης, σε συνεργασία με το Παν/μιο του Όρεγκον, το Imperial College και το ΕΚΠΑ.
Μέλος του AdriaArray Initiative, το οποίο στα τέλη του 2022 ολοκλήρωσε την εγκατάσταση ~35 νέων σεισμολογικών σταθμών ευρέος φάσματος στην Ελλάδα, τους 15 υπό το συντονισμό μου.
Υπεύθυνος για τη λειτουργία του Δικτύου ισχυρής σεισμικής κίνησης του Ινστιτούτου Μηχανικής Σεισμολογίας & Μηχανικών Σεισμών-ΙΤΣΑΚ (1995-1999).
Συμμετοχή στη λειτουργία του Σεισμολογικού Δικτύου του Γεωφυσικού Εργαστηρίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1990-σήμερα), με εκτεταμένη εμπειρία σε διάφορες πτυχές της λειτουργίας και ανάπτυξης του δικτύου.
Μέλος πολλών ελληνικών και διεθνών σεισμικών-γεωφυσικών-γεωλογικών ενώσεων (AGU, EGU, SSA κ.λπ.). Μέλος του εκλεκτορικού σώματος σε διάφορες γεωφυσικές και γεωεπιστημονικές ακαδημαϊκές επιτροπές σε ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Συμμετοχή σε διάφορες συντονιστικές επιτροπές που είναι αρμόδιες για τη μεταρρύθμιση και την υποβολή έργων του Τμήματος Γεωλογίας (3 έργα για την αναμόρφωση του προγράμματος προπτυχιακών σπουδών), υπεύθυνος για την ανάπτυξη της υπολογιστικής υποδομής του Τμήματος Γεωλογίας (Νησίδα Υπολογιστών κ.λπ.), μέλος επιτροπών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Πρόεδρος του Τμ. Γεωλογίας για το διάστημα 2019-2022, στο οποίο ολοκληρώθηκε η Πιστοποίηση του Προπτ. Προγρ. Σπουδών (ΠΠΣ) από διεθνή επιτροπή (καλύτερη βαθμολογία ανάμεσα σε όλα τα τμήματα Γεωεπιστημών στην Ελλάδα), υλοποιήθηκε η αναμόρφωση του ΠΠΣ, και οργανώθηκε η πλήρης εξ αποστάσεως λειτουργία του ΠΠΣ κατά τη διάρκεια της πανδημίας (μοναδικό τμήμα που υλοποίηση πλήρως το πρόγραμμα ασκήσεων πεδίου).
Διευθυντής του Εργ. Γεωφυσικής ΑΠΘ, συντονιστής για την καθημερινή λειτουργία του Σεισμολογικού Δικτύου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλος της συμβουλευτικής του επιτροπής, συντονιστής για το σύστημα συλλογής και διάθεσης δεδομένων, συμμετοχή στις καθημερινές/εβδομαδιαίες υπηρεσίες αναλύσεων της σεισμικότητας.
Ενημέρωση κρατικών υπηρεσιών (κυβερνητικές και τοπικές-περιφερειακές αρχές) και του ευρύτερου κοινού (μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης) στην Ελλάδα σχετικά με την ισχυρή σεισμική δραστηριότητα (μεγάλοι σεισμοί, μετασεισμικές ακολουθίες) για την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου. Ομιλητής σε δημόσια σχολεία, επαγγελματικές οργανώσεις, δήμους κ.λπ. σε διάφορα θέματα, όπως η Γενική Γεωφυσική, η Σεισμολογία στην Ελλάδα και η αντισεισμική πολιτική.
Η ερευνητική μου δραστηριότητα έχει πραγματοποιηθεί πάνω σε θέματα Φυσικής της Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας και Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής.
Το ερευνητικό μου έργο πραγματοποιήθηκε κατά την παραμονή μου στους τέσσερις βασικούς ερευνητικούς φορείς στους οποίους έχω εργασθεί, δηλαδή στον Τομέα Γεωφυσικής του ΑΠΘ, στο ΙΤΣΑΚ, στο Department of Geosciences του πανεπιστημίου του Princeton (Η.Π.Α.) και στο Earth Science Department του Παν/μίου του Oregon (Η.Π.Α.). Σε πολλές περιπτώσεις, το ερευνητικό αυτό έργο υλοποιήθηκε μέσα από ερευνητικά προγράμματα των συγκεκριμένων ερευνητικών φορέων, συχνά σε συνεργασία με άλλους ερευνητικούς φορείς. Το κύριο αντικείμενο του ερευνητικού έργου αφορούσε θέματα Φυσικής Εσωτερικού της Γης (κυρίως Φυσικής της Λιθόσφαιρας), Σεισμολογίας (Γενική Σεισμολογίας, Τεχνική Σεισμολογία, κλπ.), Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής αλλά και αντικείμενα ειδικότερων ή συγγενών κλάδων της Γεωφυσικής (Εδαφοδυναμική, Φυσική Περιβάλλοντος, κλπ.). Τα κυριότερα ερευνητικά αντικείμενα με τα οποία ασχολήθηκα είναι:
- Δομή του φλοιού και του ανώτερου μανδύα, κυρίως με τη χρήση τομογραφικών μεθόδων
- Μελέτη της διάδοσης και προσομοίωση σεισμικών κυμάτων, καθώς και της επίδρασης των τοπικών εδαφικών συνθηκών στην ισχυρή και ασθενή σεισμική κίνηση με τη χρήση ενόργανων δεδομένων (σεισμών και εδαφικού θορύβου) και κατάλληλων προσομοιωμάτων
- Μελέτη της ακτινοβολίας, απόσβεσης και αποτελεσμάτων της ισχυρής σεισμικής κίνησης με τη χρήση μακροσεισμικών και ενόργανων στοιχείων
- Μελέτη της χρονικά εξαρτώμενης σεισμικότητας και παραμόρφωσης της λιθόσφαιρας
- Ενεργός παραμόρφωση του φλοιού
- Σεισμικότητα, σεισμική επικινδυνότητα και σεισμοτεκτονικό καθεστώς του ευρύτερου χώρου του Αιγαίου
- Μελέτη σεισμικών ακολουθιών
- Μελέτη των χαρακτηριστικών των σεισμικών καταγραφών και αυτόματη επεξεργασία τους
- Δημιουργία καταλόγων σεισμών και μελέτη των χαρακτηριστικών τους
- Μελέτη της σεισμοηφαιστειακής δραστηριότητας και της δομής του ηφαιστείου της Σαντορίνης
- Χρήση τεχνικών Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής (σεισμικών, βαρυτικών, μαγνητικών, κλπ.) για τη μελέτη των επιφανειακών στρωμάτων της Γης, κυρίως για αρχαιομετρικούς, γεωτεχνικούς και γεωλογικούς σκοπούς
Συγγραφέας ~150 άρθρων σε περιοδικά, βιβλία και πρακτικά συνεδρίων, ~2600 αναφορές χωρίς αυτοαναφορές (h-factor=30 στο Scopus χωρίς αυτοαναφορές). Συμμετοχή σε περισσότερα από 40 συνέδρια (πρόεδρος σε πολλές συνεδρίες της ESC, IUGG, κ.λπ.) με περισσότερες από 80 παρουσιάσεις, συμπεριλαμβανομένων των προσκεκλημένων συνομιλιών. Προσκεκλημένος ομιλητής σε πολλά άλλα Τμήματα ευρωπαϊκά Γεωφυσικής και Σεισμολογίας.
Συγγραφέας ενός βιβλίου για τη Φυσική του Εσωτερικού της Γης (στα Ελληνικά, χρησιμοποιείται ως διδακτικό βιβλίο θέμα στην Ελλάδα σε όλα τα Τμήματα Γεωλογίας), 2 άτλαντες μακροσεισμικών δεδομένων, 2 χάρτες σεισμικών ενεργών ρηγμάτων και περισσότερες από 100 τεχνικές εκθέσεις έργων. Συγγραφέας της εθνικής έκθεσης για την Ελλάδα για το διεθνές εγχειρίδιο IASPEI International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology (Eds. W. H. K. Lee, H. Kanamori, P. C. Jennings and C. Kisslinger).
Κριτής για την Ευρωπαϊκή ένωση, το ESF, καθώς και πολλά επιστημονικά περιοδικά. Επίσης κριτής για μεγάλο αριθμό ειδικών τόμων και βιβλίων (TransMed Atlas, Developments in Volcanology, Active Volcanoes of the World κ.λπ.), μέλος της οργανωτικής επιτροπής εθνικών και διεθνών συνεδρίων (IASPEI 1997, Greek Geophysical Union 1993, Greek Geological Society 2004, Carpathian-Balkan Geological Society 2010, κ.λπ.).
Διοργανωτής της συνάντησης εργασίας “EGELADOS-Exploring the GEodynamics of subducting Lithosphere using a Amphibian Deployment Of Seismodynamics” (Θεσσαλονίκη, 2007) και του “Beyond Alparray Workshop: The AdriaaArray initiative» και μέλος της επιτροπής του Adria Array initiative (Θεσσαλονίκη, 2019), τα οποία οδήγησαν στη δημιουργία των δικτύων EGELADOS και AdriaArray.
Καλύτερο βραβείο κριτικής από την Αμερικανική Γεωφυσική Ένωση (AGU) για το περιοδικό Geophysical Research (Solid Earth) το 2001. Αναπληρωτής συντάκτης (Associate Editor) του περιοδικού Pure and Applied Geophysics (PAGEOPH), και παλαιότερα των Geophysical Journal of the Balkan Geophysical Society και Turkish Journal of Earth Sciences. Βραβείο καλύτερης εργασίας νέου γεωεπιστήμονα από την Ελληνική Γεωλογική Εταιρεία για το 1996-1997.
